RH = rechterhand, noten van hoog (rechts op het klavier) naar laag (links op het klavier)

LH = linkerhand

Uitgaande van het C-akkoord

Standaard C-akkoord

Eigenlijk is dit geen toevoeging maar een bijzonder akkoord. Een half verminderd akkoord kun je zien als een Cmin met een verlaagde 5^de noot. Volledig verminderd is zoals hieronder vermeld.

 Cdim

Van deze ‘dim’-akkoorden heb je er eigenlijk maar 3 voor alle toonsoorten.  Op C, op C# (of Db) en op D. 

Want alle andere varianten zijn omkeringen van een van deze drie! Check het maar.

In de 1ste video leg ik uit wat de ’tritonus’ is.

In de 2de video herhalen we weer even wat een 2-5-1 ook alweer is.

In de 3de video laat ik zien waarom een akkoord vervangen kan worden door de ’tritonus’ (de feitelijke substitutie).

In de 4de video zien we wat het vervangen van de 5de trap in de 2-5-1 voor effect heeft op de ‘grepen’ die we kunnen pakken als pianist.

In de 5de video nog even een herhaling maar dan voor een ander akkoord.

In de 6de video een toepassing van de ’tritonus substitutie’ maar dan toegespits op loopjes vor de RH.

In de eerste video leg ik uit wat de ‘open’ en ‘gesloten’ akkoorden zijn. En eigenlijk gaat het vooral over ‘open’. Want standaard (zoals we het in het begin leren) is een akkoord gesloten. Daarom heet deze extra les ook ‘open akkoorden’. Door een akkoord in een ‘open’ ligging te spelen maken we het allemaal wat muzikaler.

In de 2de video kijken we wat we aan de kennis over de ‘open’ ligging hebben voor de rechterhand.

In de 3de video laat ik zien wat je kan doen met de linkerhand om van een gesloten akkoord een open akkoord te maken en zo de begeleiding veel mooier te maken. Heel nuttig om met je LH op die manier de bas én harmonie neer te kunnen leggen zodat je rechterhand vrij is om melodie (solo) te spelen en alleen daar waar nodig de harmonie aan te vullen.

In de 4de video kijken we nog even naar iets bijzonders voor ons als pianist, nl. dat we met 2 handen tegelijk een hele uitgebreide harmonie kunnen spelen. Bijvoorbeeld 2 verschillende akkoorden op elkaar gestapeld!

Het begrip ‘interval’ gaat – in de muziektheorie – over de afstand tussen 2 noten. Maar de naam van zo’n afstand wordt dan weer in verschillende betekenissen gebruikt. Hier een poging om wat helderheid te verkrijgen.

We hebben in de Basiscursus al gezien dat een toonladder een reeks van tonen is met een gelijkmatige onderlinge afstand. Onze ‘standaard’ toonladder is de reeks van stamtonen. De stamtonen zijn de witte toetsen op de piano: de namen zijn de letters A t/m G.

Afhankelijk van waar je begint zijn de onderlingen afstanden verschillend. Voor deze les nemen we even de C majeur toonladder als voorbeeld.

 Even in herinnering bovenstaande tabel:

– de toonladder van C majeur of C groot of kortweg C bestaat uit de tonen c t/m c (regel 1).

– in een toonladder heeft elke noot een ‘functie’ of ‘rol’ en die duiden we met de (latijnse) rangtelwoorden Primo, Secunde etc. Deze woorden geven eigenlijk het nummer van de noot aan binnen de toonladder (regel2 en 3).

– we tellen afstanden in halve noten. Elke noot in de toonladder heeft een afstand tot de eerste noot (regel 4).

– een toonladder is herkenbaar aan de onderlinge afstand van elke noot tot zijn voorganger (regel 5).

– een andere benaming voor de noten in een toonladder is ‘Do-Re-Mi’. Hierbij weet je niet exact welke noot of welke toonladder het is, net als bij de benamingen ‘Primo, Secunde,  ..’ (regel 6).

Het verwarrende zit hem erin dat de benaming ‘secunde, terts, kwart’ etc. gebruikt wordt voor verschillende dingen.

We geven ermee aan: de 3de noot uit de toonladder.

Maar ook: de afstand van de eerste tot de derde noot uit de toonladder.

En(!): de combinatie van de eerste en derde noot uit een toonladder.

Dus uit de context zal moeten blijken wat je precies bedoelt. Bij solfège (gehoortraining) zal “speel eens een terts” eerder betekenen: ‘speel eens een c en daana een e‘. Of: ‘speel een c en e tegelijkertijd’.

Je hoort dan de afstand.

En omgekeerd. Als de docent een c en daarna een e speelt en vraagt: “wat hoor je”? Dan kun je antwoorden: “een terts“.

Binnen de harmonieleer is een interval de afstand tussen 2 noten of de 2 noten die gezamenlijk klinken (gelijktijdig of vlak na elkaar gespeeld). We geven ze namen die we ook gebruiken voor de volgorde van de noten in een toonladder: secunde, terts, kwart, kwint, sext, septiem en oktaaf.

Voorbeeld
Als we alleen uitgaan van de stamtonen kunnen we de volgende intervallen samenstellen.

Zoals noten verhoogd en verlaagd kunnen worden, zo kunnen intervallen vergroot en verkleind worden. Een ‘normale’ terts is 4 halve afstanden (zie tabel hierboven) maar deze kan ook verkleind worden naar 3 halve afstanden. We spreken dan over een ‘kleine terts‘. En dat begrip kennen we nog wel uit de Basiscursus, de les over de mineur toonladder. I.p.v. een ‘e‘ spelen we dan een ‘es‘ (of ‘eb‘ in muzieknotatie). Bij intervallen worden de termen klein/groot, mineur/majeur, verhoogd/verlaagd, verminderd/vermeerderd en overmatig gebruikt. Ik zeg het vaker: laat je niet ontmoedigen door de terminologie in de muziektheorie!

Dit kan bij de meeste intervallen:

– een kleine secunde: 1 halve afstand. Bijvoorbeeld: een c en een des.

– een kleine terts: 3 halve afstanden. Bijvoorbeeld: c – es (of eb).

– een overmatige kwart*: 6 halve afstanden. Bijvoorbeeld: c – fis (of f#).

– een verminderde kwint*: 6 halve afstanden. Bijvoorbeeld: c – ges (of gb).

– een overmatige kwint: 8 halve afstanden. Bijvoorbeeld: een c en een gis (of g#).

– een verminderde sext: 8 halve afstanden. Bijvoorbeeld: c – as (of ab).

– een maj7 is c – b. Een ‘gewone‘ septiem is c – bes. Gek genoeg is het bij de septiem in de naamgeving ‘omgedraaid’. D.w.z. we vermelden de majeur en als we niks zeggen gaan we uit van de verlaagde septiem (bes). Dit hebben we bij het benoemen van de akkoorden al gezien.

* merk op dat deze de ‘tritonus‘ wordt genoemd: 3 hele afstanden.

NB. de overmatige kwart en de verminderde kwint zijn eenzelfde interval maar worden toch apart benoemd vanwege de verschillen in herkomst en functie. Bij andere intervallen, zoals een vermeerderde sext en een septiem, is dat niet gebruikelijk.

We gaan kijken naar het improviseren in een mineur toonsoort. Bij blues/funk achtige nummers heb je dan ten eerste veelal te maken met de dorische toonladder (video 1).

Verder gebruiken we de verlaagde kwint in onze loopjes (video 2).

En die loopjes moeten geen lange, op zich zelf staande  slierten zijn. Wat beter werkt – zeker in dit genre – zijn zgn. ‘wisselnoten’ (video 3).

Het gebruik van intervallen geeft ook een extra blues/funk ‘sausje’ aan je licks (video 4).

En ook al blijft het in ritmische muziek – zoals funk – vaak lange tijd hetzelfde akkoord, grooven doe je dan toch door meerdere akkoorden te spelen over die maten in dat schema. (video 5)

Met de in video 5 behandelde akkoorden kun je in combinatie met je linkerhand toewerken naar de 1ste tel, zodat je een echte groove neer kan zetten (video 6).

In deze les kijken we naar de principes van het spelen van een intro. Stel, je speelt in een band of je begeleidt een zanger(es) en je wordt gevraagd ‘even een intro’ te spelen. Hoe doe je dat dan?

Om daar handvatten voor te krijgen kijken we naar bestaande intro’s. Hoe zitten die in elkaar? En al gauw blijkt dat dat geen toverij is, we kunnen dat dus makkelijk zelf leren!

Grofweg zijn er twee soorten intro’s:
1. Er wordt een (deel van een) couplet of refrein uit het nummer gespeeld. Of soms de ‘bridge’, een tussenstuk dat minder vaak voorkomt in een nummer dan de coupletten en de refreinen.
2. De intro is geheel afwijkend van de rest van het nummer. Het komt niet meer terug op andere plaatsen.

Voorbeelden van regel of optie 1:
• The way it is – Bruce Hornsby;
• Desperado – The Eagles;
• Just the two of us – Bill Withers;
• How am I supposed to live – Michael Bolton;
• These are the days – Jamie Cullum.

Er zijn er veel meer. Eigenlijk kun je stellen dat dit de ‘standaard’ is. De meeste (vaste) intro’s bij bekende nummers zijn gewoon een couplet of refrein. Alleen dan gespeeld zonder de zang.
NB Het gaat er in deze les niet om dat we de intro’s van die nummers leren spelen, dat kan eventueel bij de lessen over die nummers. Het gaat niet meer over het achterhalen wat we kunnen doen als we zelf een intro moeten verzinnen bij een nummer. En dan weten we nu dus als algemene regel: speel gewoon een couplet of refrein. Dat kunnen we dan op verschillende manieren doen:
• We spelen de normale partij (de partij die je als pianist ook tijdens het nummer speelt bedoel ik);
• We spelen de melodielijn erbij;
• Improvisatie.

Let op: improvisatie betekent niet dat je zomaar wat doet. We zitten nog steeds in ‘regel 1’, we spelen een couplet of refrein. Het betekent alleen dat we de vrijheid nemen om wijzigingen aan te brengen in tempo, dynamiek en/of de te spelen noten.

Voorbeelden voor ‘regel 2’ of ‘optie 2’, de intro is geheel afwijkend van de rest van het nummer:
• Pianoman – Billy Joël
• After the love has gone – Earth, Wind & Fire
• Fantasy – Earth, Wind & Fire

Ook bij deze variatie geldt dat er een gemeenschappelijk kenmerk is: je eindigt altijd op een dominant akkoord. Laten we voor nu even zeggen ‘ de vijfde trap’. Bijvoorbeeld: als het stuk in C staat dan eindig je met je intro op een G.
Om dit voor elkaar te krijgen kun je gebruik van het ’truukje’ om vanaf de 2de trap omhoog te lopen. Bijvoorbeeld:
Het stuk staat in C. Je speelt een intro en eindigt dan met de akkoorden reeks Dm, C/E, F, F/G.

De F/G fungeert als de dominant, het is in de basis een G-akkoord. Met een 7, 9 en sus4 als toevoeging, zou je kunnen zeggen.

Op deze oploop zijn wat variaties, waaronder de meer bluesy versie C/E, F7, F#dim, G7add13 of zelfs G+5.

Onder het tabje ‘Bladmuziek’ staan een drietal voorbeelden van deze laatste optie in notenschrift om je op weg te helpen.

Veel succes!

Veel mensen zeggen ‘ik kan een liedje spelen’ en spelen dan de melodie. Kennelijk is de melodie heel erg bepalend. Naast melodie (en tekst) zijn harmonie en ritme natuurlijk ook een bepalend onderdeel van een liedje. En voor ons, als pianisten, speel je een nummer pas echt als dit er allemaal in naar voren komt.

Met de volgende stappen a tm d kun je zelf een nummer uitzoeken:

a) door mee te spelen kun je de melodie uitvogelen. Als je iets meer mee speelt (beetje improviserend soleren) dan kom je al snel achter een toonladder die goed klinkt. Je weet dan de ‘toonsoort’.

b) luister geconcentreerd naar de bas (!). De baspartij geeft altijd de de definitie van de harmonieën. Zeg maar de grondtoon van de akkoorden. Als je hoort welk interval de bas speelt dan weet je naar welke ‘trap’ (=het akkoord binnen de toonladder) het nummer gaat. Soms helpt het om dat op een koptelefoon te doen, soms helpt het zelfs om dat in een andere kamer te doen (!). Oftewel, je draait de muziek (redelijk hard;-)) af in kamer A en gaat in kamer B staan luisteren. De muren werken als een soort ‘filter’, je hoort in de andere kamer alleen de bas.
Als je de bastonen hoort, hoor je ook de afstanden. Doe dit steeds in kleine stukjes. Dus je luistert naar het begin, je hoort de bas telkens een zelfde noot spelen. Op het moment dat je een andere toon hoort stop je. Je luister nog eens naar hetzelfde stuk en probeert dan te zingen (!) wat hij speelt. Als je het nazingt komt het echt in je hoofd terecht. Daarna ga je pas op je piano proberen na te spelen wat je gehoord hebt. Daarna speel je het mee met de muziek. Dit blijf je herhalen tot je zeker weet dat je het goed hebt, dan ga je verder.

c) luister naar de klank van de akkoorden. Is het mineur of majeur? Zit er ‘spanning’ in, klink het open.

d) gebruik je kennis van de theorie (zie onze andere lessen en workshops). De meeste nummers in de hedendaagse popmuziek maken gebruik van trappen I, IV, V en VI uit een toonsoort. Weet je de toonsoort dan weet je 80% a 90% van de gebruikte akkoorden. Als je de baspartij volgt dan weet je de volgorde.